فضای مجازی جهانی فراتر از مرزها

فضای مجازی به عنوان یک بستر گسترده و متنوع ، یکی از برجسته ترین نوآوری های بشر در زمینه ارتباطات است که دارای پیامدهای مثبت و منفی فرآوانی است. سبک زندگی امروزی به شدت متأثر و به نوعی وابسته به فضای مجازی است و این اثرپذیری تحولات بسیار زیادی را در میان طیف های مختلف جامعه علی الخصوص جوانان و نوجوانان به وجود آورده است. یکی از مهمترین چالش های امروز بشر، رقابت بین دنیای واقعی و دنیای مجازی است و به نظر می رسد شبکه های اجتماعی مجازی در حال دگرگون کردن دستاوردها و ساختارهای مادی و معنوی جوامع در دنیای حقیقی هستند. در واقع فضای مجازی به نوعی طی سالهای اخیر با زندگی مردم درآمیخته و به بخشی از زندگی روزمره مردم تبدیل شده است و از این رو اگر بدون برنامه ریزی صحیح و بهینه در این بستر پهناور وارد شویم قطعاً به بیراهه رفته و دچار سردرگمی خواهیم شد. فضای مجازی به عنوان یکی از زیباترین ابداعات بشر و بهترین راه برقراری و تبادل اطلاعات مملو از فرصت ها و تهدیدهاست هرچند دستیابی به یک سری اطلاعات و کارها را برای بشر راحت نموده است. در هر زمینه ای که انسان بخواهد اطلاعاتی بدست بیاورد با اندکی جستجو و صرف زمان کوتاه مطلب مورد نظر را می تواند پیدا کند و در آن زمینه به اطلاعات مورد نظر خود بدون هیچگونه محدودیتی دست یابد که این مزیتی برای این فضای رها شده است. فضایی که انسان می تواند در آن رشد مناسب داشته و مسیر صحیح را پیدا کند و سطح علمی و تجربی خود را بالا ببرد و گذشته از این به عنوان یک سرگرمی مناسب با صرف کمترین هزینه نیز قلمداد شود.
یکی از فرصتها و امتیازات دیگر فضای مجازی مزیت تجارت آنلاین آن است که به عنوان مثال شخص بدون مراجعه به بانک وجه مورد نظر را می تواند انتقال دهد و یا بسیاری از خریدهای اینترنتی خود را بدون صرف کمترین هزینه و بدون طی کردن زمان و بدون خستگی و گشت و گذار در فروشگاهها انجام دهد و در واقع به فضای کسب و کار و اشتغال و کارآفرینی برای اکثریت قریب به اتفاق مردم تبدیل شده است. مردم با نصب برنامه های نرم افزاری مربوط به کسب و کار و فروش و… (دیوار، دی جی کالا، شیپور و…) اجناس خود را به صورت آنلاین می فروشند یا می خرند واین موارد گوشه ای اندک از مزایای فضای مجازی است.
قطعاً مزایای فضای مجازی فقط به این چند مورد ختم نمی شود (دسترسی آسان و بدون محدودیت زمان و مکان، نبود مرزهای جغرافیایی، جذابیت و تنوع، بروز بودن اطلاعات و دسترسی همیشگی از ویژگی های منحصر به فرد این فضای جالب توجه است.
فصای مجازی در کنار همه مزایایی که ذکر شد معایبی هم دارد که اگر مدیریت نشده و بدون هدف در این مسیر سیر کنیم قطعا سلامت جسم و روح انسان سخت به مخاطره می افتد و موجب اتلاف و هدررفت زمان نیز می شود.
استفاده درست و بجا و هدفمند متناسب با سن و سال مخاطب از اینترنت نه تنها مشکلی ایجاد نمی کند بلکه می تواند خیلی مفید باشد.
استفاده افراط گونه از این فضا سلامت روح و روان شخص را به خطر می اندازد و به دنبال آن رفتارهای تنش زا و پرخاشگرانه، افسردگی، اختلال در خواب و اشتها و افت تحصیلی بروز پیدا می کند.
متاسفانه امروزه در پی استفاده غیرعقلانی و مدیریت نشده از اینترنت خیلی از کاربران حریم خصوصی خود را همانند سفره ای پهن کرده اند که هر کسی می تواند بدون دعوت سر این سفره بنشیند و ناظر خصوصی ترین بخش های زندگی افراد باشد که این تهدیدی جدی برای سلامت فرد و جامعه خواهد بود و در درجه اول هویت شخص را نشانه می رود.

استفاده نامتعارف از این فضای چموش در واقع نوعی اعتیاد به فضای مجازی را ایجاد می کند که شخص معتاد این فضا می شود به صورتی که دیگر متوجه گذر‌ زمان نمی شود و در واقع به نوعی از فضای حقیقی دورمی شود و ارتباطش با دنیای واقعی قطع می گردد.
افزایش فضای سفسطه گری در فضای مجازی و غرق شدن در فضای غیرواقعی متاسفانه اعتقادات مردم علی الخصوص جوانان را نشانه گرفته و باعث دور شدن جوانان از واقعیات و معنویات و حتی انکار مقدسات شده اند، چیزی که امروزه شاهد آن هستیم.
مهم ترین کارکرد خانواده که انتقال ارزش ها و اجتماعی کردن فرزندان است امروزه تحت تأثیر فضای مجازی به حاشیه رفته و رفت و آمدهای خانوادگی کمتر شده و محاوره های روزمره خانواده ها به علت حضور پررنگ فضای مجازی کاهش یافته و این امر کمرنگ شدن صمیمیت میان اعضای خانواده و شکاف نسلی را به دنبال خواهد داشت.
سست شدن بنیان خانواده ها، ایجاد فاصله عاطفی بین زوجین و حتی منزوی شدن افراد از جمله پیامدهای ناصحیحی است که فضای مجازی می تواند در پی داشته باشد.
مختلط بودن مطالب خوب و بد فضای مجازی نقطه ضعف اصلی این فضا است که متاسفانه این فضا بدون کنترل و نظارت رها شده و سلامت و امنیت جامعه را تهدید می کند.
استفاده نادرست از فضای مجازی باعث ترویج شبهات فکری و ترویج بیش از پیش ضدارزشها شده و به طور جدی ارزشها را سرکوب و ضدارزشها را ترویج می دهد.
فضای سفسطه در این فضا به شدت داغ شده و طرفداران زیادی هم پیدا کرده است و چندسالی هم که کرونا شیوع پیدا کرده و آموزشها مجازی شده خیل عظیمی از جوانان و نوجوانان جذب این فضای بی حدومرز شده اند که باید مدیریت شود.
فضای مجازی نسخه المثنی فضای واقعی زندگی ماست یعنی آنچه که در فضای حقیقی و روزمره ما وجود دارد در این فضا یافت می شود و این افراد هستند که انتخاب می کنند که چگونه در این محیط زندگی کنند و از آنجا که کودکان و نوجوانان توانایی تفکیک مسائل مجازی و واقعی را ندارند متاسفانه بشدت تحت تأثیر این فضا قرار می گیرند.
اگر فضای مجازی را به عنوان جهانی فراتر از مرزها تصور کنیم برای پیشگیری از آسیب های آن بر فضای واقعی جامعه باید مسوولین نظارت و راهکارهای درست و اساسی داشته باشند و مصون نگهداشتن کودکان و نوجوانان از تهدیدات این فضا، نیازمند آموزش و تربیت و فرهنگ سازی است.
فرهنگ استفاده صحیح از فضای مجازی باید در میان خانواده ها نهادینه شود و کودک یا نوجوان اخلاق فضای مجازی را یاد بگیرد و از طرف خانواده و مدرسه به او یادآوری شود.
نهادینه کردن فرهنگ صحیح استفاده از فضای مجازی باید از میان خانواده ها و از والدین به عنوان الگوی کودک و نوجوان شروع شود و با به کاربردن روشهای اصولی آموزش و تربیت یک محیط امن اینترنتی را برای آنها ایجاد کنند.
البته نباید فضای مجازی را به گونه ای محدود کرد که دسترسی به اطلاعات و کسب و کارها مختل شود بلکه باید خانواده ها نظارت بیشتری بر دسترسی فرزندان خود به فضای مجازی داشته باشند تا بچه ها تحت تاثیر این فضا از واقعیت های دنیای حقیقی دور و غافل نشوند.

*پروین صمیم نیا