غافلگيري کرونا از کمک هاي مومنانه

شيوع و گسترش ويروس کرونا که براي نخستين بار 24 آذر 1398 در شهر «ووهان» واقع در مرکز چين گزارش شد و بتدريج به ساير کشورهاي دنيا سرايت کرد، اکنون بسياري از کشورها را با بحران سلامتي شهروندانشان و مشکلات فراوان به خصوص در زمينه اقتصادي روبهرو کرده است. کرونــا ايــن روزهــا در شــهر، کوچــه و بــازار و در هرجايــي کــه فکــرش را مــي کنــي جــولان مي دهــد، خانــواده هــاي بســياري را داغــدار کــرده و عــده اي را گرفتــار و درگيــر دکتــر، دوا و بيمارســتان، دردنــاکتــر از ايــن مســاله ناديــده گرفتــن اصــول و موازيــن بهداشــتي و فاصلــه گــذاري اجتماعي از ســوي بيشــتر مــردم اســت کــه گويــا هنــوز بــاور ندارنــد کــه اوضاعمــان چقــدر خــراب اســت. هــر روز شــاهد گرفتــار شــدن عــده بيشــتري از مــردم در دام ايــن ويــروس خطرناک هســتيم، امــا بــاز هــم تعــدادي از افــراد هشــدارها را جــدي نمــي گيرنــد و تهديــدي هــم بــراي ســلامتي خــود و هــم بــراي بقيــه جامعــه و نزديــک تريــن افــراد خانــواده خــود هســتند. درســت اســت کــه مــا ويــروس کرونــا را بــا چشــم مســلح نمــي توانيــم ببينيــم امــا آثــار آن را هــر روز مشــاهده مــي کنيــم و مــي بينيــم کــه بــر اثــر اوج گرفتــن ايــن ويــروس هــر روز عزيــزي از ميــان مــا مــي رود و در ميــان حــزن و تنهايــي و بــي کســي اســير خــاک مــي شــود. اواخــر بهمــن مــاه پارســال کــه کرونــا بــراي نخســتين بــار وارد ايــران شــد پــس از مــدت کوتاهــي جــاي جــاي کشــورمان را در برگرفــت و توســط عــده اي ســهل انگار بــه عنــوان ســوغات در همــه نقــاط کشــور پخــش شــد. اين ويروس همه جهان را برهم ريخت چه از لحاظ اجتماعي، فرهنگي، آموزشي و… از همه مهمتر اقتصاد و معيشت مردم را نشانه گرفت و بخاطر بحث قرنطينه و حفاظت از جان مردم تعداد زيادي در سراسر جهان بيکار شده و متاسفانه با مشکلات اقتصادي زيادي روبرو گرديدند، هرچند افراد ناتوان و نيازمند جامعه قبل از شيوع کرونا وضعيت زندگيشان تحت تاثير فراز و نشيب هاي تحولات اقتصادي بود، اما با ورود کرونا به ايران تاثير مشکلات اقتصادي بر زندگي اين افراد دوچندان شد. هرچند دغدغه ابتدايي شيوع کرونا هراس از ابتلا بود، اما خيلي زود اين هراس جايش را به يک بيم فراگيرتري به نام کسادي کسب وکار و دغدغه معيشت داد. نگراني بسياري از نهادهاي حامي نيازمندان در همان روزهاي ابتدايي هم همين بود، اين که با همان شرايط معمول به واسطه اقتصاد نابسامان سفره نيازمندان کوچک تر شده بود و با فراگيري کرونا و از رونق افتادن کسب وکارها اين مشکل بيش از پيش به چشم آمد. کرونا ديو سياه نه تنها اقتصاد ايران بلکه کل جهان را تحت تاثير قرار داد. پس از اوجگيري کرونا در ايران و به تبع آن ايراد خسارات زياد اقتصادي به ملت، رهبر معظم انقلاب اسلامي در پيامي تصويري، مردم را به خيزش «کمک مومنانه» فراخواندند که از آن رهگذر، مردم به تکاپو افتاده و دست ياري خود را به سوي مردمي آسيبديده دراز کردند. هر کسي از ظن خود ياريگر برادر از نفسافتادهاش شد، يکي با بخشيدن کرايهبهاي مغازه، يکي با امهال بازپسگيري قرضها، يکي با اهداء مواد خوراکي و هرکسي خلاصه به روشي در اين خيزش گام برداشت که نتيجه آن تلطيف فضاي معنوي کشور و البته کاهش خسارات کرونا در حد توان ملت بود. با وجود همه اين مسائل در کشور ما با هدايت و همياري و همفکري رهبر عزيز و گرانقدرمان و نيز رهنمودهاي ايشان و تقويت حس انسان دوستانه مردم به ياري نيازمندان شتافته و باعث گسترش ترويج کمک هاي همدلانه در سراسر کشور شدند. افزايش چشمگير کمک هاي مردمي به نهادهاي ياري رسان بسياري از اين نهادها را هم غافلگير کرده است. اين در حالي است که کرونا معيشت شهروندان را سخت تر کرده و تورم و نابساماني هاي اقتصادي در سايه تحريم هاي ظالمانه هم سفره آنها را کوچک تر کرده است. مي توان از تغيير رفتار جامعه ايراني در دوره بحران حرف زد؟ برخي جامعه شناسان معتقدند در کنار حس خوبي که افزايش کمک هاي مردمي به نيازمندان به همراه دارد پيام روشني هم مي توان از آن دريافت و آن هم کاهش سرمايه اجتماعي است. به اين مفهوم که مردم از واکنش دولت در شرايط بحراني نااميد شده اند و خودشان آستين بالا زده اند تا به کمک هموطنان خودشان بشتابند. عده ديگري هم آن را نه نتيجه تغيير رفتار جامعه ايراني و به نوعي به فطرت و غريزه بشري مرتبط مي دانند. آنها معتقدند مقايسه شرايط بحراني کرونا با سيل يا زلزله در يک منطقه تفاوت هاي آشکاري دارد، چرا که تاثير کرونا نه در يک منطقه که در تمام کشور جاري است. در واقع مردم مي دانند شرايط بحراني بسيار بيشتر از گذشته نزديک به زندگي خود آنهاست و همين باعث شده است اين کمک ها محدود به يک دوره زماني نباشد و در تمام اين مدت تداوم داشته باشد. هميشه مردم و سازمان هاي مردم نهاد در شرايط بحران از دولت ها پيشي گرفته اند و شرايط کنوني هم از اين ماجرا مستثنا نيست، بنابراين نمي توان آن را منفک از بقيه رفتارها تحليل کرد.» اين روحيه از همان ابتدا با تشکيل گروه هاي مردمي در ضدعفوني کردن معابر خودش را نشان داد. اين ماجرا با بيانات رهبر معظم انقلاب در نيمه شعبان هم سرعت بيشتري گرفت و افزايش چشمگيري داشت. کرونا به رغم تهديدهايش فرصتي براي همدلي بين مردم پديد آورد. اين روحيه تعاون ميان مردم تنها محدود به کمک هاي نقدي نمي شد و در بسياري از موارد ديگر هم خودش را نشان داد، از بخشيدن اجاره بهاي مغازه ها و طرح همسايه خوب گرفته تا بخششي که بسياري از صاحبخانه ها نسبت به مستاجرين خود داشتند.» افزايش کمک هاي مردم در نهادهاي مردمي و دولتي ثابت مي کند همبستگي اجتماعي در بين ايرانيان گسستني نيست. افزايش کمک هاي مردمي در روزهاي کرونا درست شبيه همان مثال ليوان نيمه پري است که عده اي آن را خالي مي بينند و عده اي به نيمه پر آن دقيق مي شوند. همين است که تعبيرهاي مختلفي هم در اين رابطه شکل گرفته است. برخي آن را حاصل ناکارآمدي دولت ها در کمک رساني در شرايط بحران مي دانند و عده اي به رفتارشناسي جامعه ايراني اشاره دارند که در اوج بحران هاي اقتصادي طبق آيين و سنت هاي پيشينيان و شعائر مذهبي شان توجه عميقي به محيط پيراموني خود دارند. اين قصه از جايي جالب توجه تر مي شود که همواره يک شکلي از خودتحقيري همراه با رفتار جامعه ايراني بوده، اين که هميشه در مقام مقايسه وضعيت رفتاري هموطنانش را پايين تر از شهروندان غربي متصور بوده و حالا آن طور که آمارها گواهي مي دهند نه تنها وضعيت ايران در شرايط کرونا در کمک رساني نسبت به بسياري از کشورهاي غربي پايين نيست که مي تواند حداقل در اين زمينه يکي از سردمداران هم باشد. بنابراين احياي همدليها و کمکها و توجهات به هم، که بستر توجه خداي متعال را نيز فراهم ميکند، ضروري مينمايد. پرواضح است که در بلاياي همهگير، آنچه به داد مردم ميرسد، همدلي و همراهي عمومي است. اقدامي که براي ما ايرانيها که يد طولايي در اين زمينه داريم سخت نيست و ميتواند زودتر بار سلامت ما را از وادي کرونا به مقصد برساند. از اين رو اميد است ملت شريف ايران بار ديگر کمر همت را سفت کرده و دوباره دست در دست هم، با رعايت پروتکلهاي بهداشتي و از ديگر سو، پيگيري مجدد کمکهاي مومنانه، صداي از نفس افتادگان ديار خويش را بشنوند و با کمکهاي خود باري را از روي دل يک نيازمند بردارند.

• گزارش: آرزو جمالوندی