اربعین تجلی عشق به تربت و مرقد سیدالشهدا و آغاز جاذبه حسینی است

آبروی حسین به کهکشان می ارزد/ یک موی حسین بر دو جهان می ارزد
گفتم که بگو بهشت را قیمت چیست/ گفتا که حسین بیش از آن می ارزد

اربعین در لغت به معنای چهلم است، نخستین ثمره ی عاشورا و قیام آن امام همام در اربعین دیده شده و بازگشت اهل بیت امام حسین به کربلا بدین مفموم بوده که قیام هنوز تمام نشده است و زمان آن رسیده که قیامش جهانی و در سیطره عالم در همیشه تاریخ جاودان شود.

بیستم صفر 61 هجری قمری، اربعین شهادت حسین بی علی فرزند ذوالفقار نشان و حضرت فاطمه زهراست؛ اربعین میعاد عشق و نشانگر تدبیر خاندان پیامبر (ص) در زنده نگه داشتن فرهنگ شهادت است، اربعین روز بازماندگان شهداست و در حقیقت آغازی است پس از فاجعه بزرگ کربلا که پیام این حماسه عظیم را به گوش جهانیان رساند.

به نگارش مورخان جابربن عبدالله انصاری از صحابه برجسته رسول اکرم بیستم ماه صفر مصادف با چهل روز پس از شهادت، امام وارد کربلا شد و سنت زیارت اربعین امام به دست او تاسیس گردید. زیارت اربعین مختص به امام حسین است و هیچ پیشینه قبلی قبل از عاشورا را نمی توان نام برد.

از دیگر نکات مهم اربعین اسیران شام بازماندگان و کشته شدگان کربلا در چهلمین روز به کربلا رسیدند. اگر دهه محرم تجلی گاه عزا و رثای حسین است، اربعین حماسه ای است که معرفت عاشورایی را در اوج پختگی آن متجلی می کند فرهنگ عاشورایی به وضوح در اربعین نمایان است و ادبیات عاشورایی در ایستگاه اربعین مستی معرفتی می رسد که چهل روز مانند خون در جان عاشقان جوشیده است تا در جام حقیقت نمای شعر متجلی شود:
شنیده بود که این‌بار باز دعوت نیست/ کشید از ته دل آه و گفت: قسمت نیست
بیا به داد دل تنگ ما برس ای عشق!/ اگر که حوصله داری، اگر که زحمت نیست
غمی‌ست در دل جامانده‌های کرب‌وبلا/ که هرچه هست یقین دارم از حسادت نیست

آموزه های «احیای یاد کربلا و شهادت»، «گسترش فرهنگ عاشورایی»، و آغاز جاذبه زیارت حسینی از نگاه رهبر انقلاب بعنوان ارزنده ترین آموزه های دینی و ارزشمندترین یادگار ابی عبدالله می داند که تجلی عشق به تربت و مرقد سیدالشهدا در آن جلوه گر است و پس از قرن ها دوستداران اهل بیت را با پای پیاده (دل) رهسپار زیارت اربعین می کند.

در بحار الانوار آمده وقتی جابر به غاضریه رسید در آب فرات غسل کرد پیراهن پاکیزه بر تن نمود آنگاه قدری از بوی خوش بر سر و بدن پاشید و پابرهنه روانه شد تا نزد سر مبارک امام حسین (ع) رسید و سه مرتبه اللّه اکبر گفت و….

با زیارت زیر و رو کردی دل اندوهگین را‎/ خود شفاعت می‌کنی دلدادگان را، زائرین را/ ‎مشت خاکی از مزارت می‌ کشد بر چشم جابر/ تا ببیند رازهای عالم عین الیقین را….

دیدگاه رهبر انقلاب به این نحوه بیان گردیده که آمدن اهل بیت به کربلا در اربعین با این هدف انجام گرفت که اعلام کنند این جا میعادگاه بزرگی است که با جمع شدن در آن، هدف بزرگتری به نام اسلام یادآور شود که همان تشکیل نظام اسلامی و تلاش در راهش تا سرحد شهادت است.

اربعین از دو نگاه زیباست: 1. آموزه های اربعین 2. اندیشه در فرازهای زیارت اربعین

در آموزه های اربعین سه مقوله حائز اهمیت است ابتدا احیای یاد کربلا و شهادت شهامت گونه سرور و سالار شهیدان است، شهادت بدون خاطره، بدون یاد، بدون جوشش خون شهید، اثر خودش را نمی گذارد و اربعین آن روزی است که با برافراشته شدن پرچم پیام شهادت کربلا بصورت مظلومانه آغاز شد.

در صورت شهادت امام حسین و یارانش در کربلا اگر بنی امیه موفق می شدند همانطورکه آنها را به شهادت رساندند و در زیر خاک پنهان کردند آیا با گذشت چند صباح از رفتن آنها نسلهای بعدی چه جوری متوجه می شدند چنین مصیبت عظمایی بر خاندان رسول رفته و همانا شهادت آنها هیچ گونه اثر نداشت درست است شهید به اجر معنوی اعلی علیین رضوان خدا می رسید ولی بازماندگان بی خبر از رسالت واقعی می ماندند فلذا اربعین نشانگر تدبیر خاندان پیامبر و احیاگر نهضت شهادت است.

اهمیت اربعین در آن است که در این روز، با تدبیر الهی خاندان پیامبر (ص) یاد نهضت حسینی را برای همیشه جاودانه نگه داشتند و این کار پایه گذاری اسلام راستین شد.

اگر زینب کبری و حضرت امام سجاد (ع) در طول آن روزهای هزار رنگ یاس و اشک و آه چه در همان عصر سنگین و دل شکن عاشورا در کربلا و چه در راه کوفه و شام و سپس عزیمت به کربلا و مدینه و در طول سالهای متمادی که این بزرگواران زنده ماندند مجاهدات و تبیین و افشاگری نکرده بودند و حقیقت فلسفه عاشورایی و اهداف حسین بن علی و ظلم دشمن را بیان نمی کردند تا امروز این نهضت فراجهانی جوشان و زنده و مشتعل باقی نمی ماند.

امام صادق فرمودند آنکه بایستی در مورد اربعین و حادثه عاشورا چشمی را بگریاند بهشت از جانب خداوند سزاوار اوست.

تمام دستگاه های تبلیغاتی در آن زمان مجهز شده بودند که منزوی کنند مسئله عاشورا و اربعین را، دقیقا مثل این روزها قوم بنی امیه با استفاده از دروغ و مغرضانه و رفتار شیطنت آمیز و تلاش بر محور اسلام واقعی داشتند لذا درسی که اربعین به ما می دهد این است که باید یاد حقیقت و خاطره شهادت را در مقابل طوفان تبلیغات دشمن زنده نگه داشت.

دومین مقوله از آموزه های اربعین بحث جاذبه زیارت حسینی است. اربعین تجلی عشق به تربت و مرقد سیدالشهدا و آغاز جاذبه حسینی است که در قرن های متمادی بسان شمع و پروانه همه آزادگان جهان را به سوی رستگاری و عزت و افتخار می کشاند.

به گفته مقام معظم رهبری اولین جوشش های چشمه بوستان محبت حسینی که رود همیشه جاری زیارت را در طول این قرن ها جاری کرده است، در اربعین پدیده آمده است شروع جاذبه مغناطیسی و پروانه وار چه با آمدن خاندان پیامبر چه با جابربن عبدالله در این زمان ثبت گردیده و این همان عشق و معرفت به مرقد حسینی و سرور و سالار شهیدان است.

محور سوم را می توان فرهنگ عاشورایی و نوع گستردگی آن دانست آغاز اربعین مصادف بود با حادثه کربلا، بعد از فاجعه کربلا باید اسارت ها، اهانت ها، دربه دری ها و… را بعنوان پیام حادثه و حماسه سیدالشهدا منتشر کرد و این گسترش با راس حرم بود و پس از آن با حضرت زینب و امام سجاد و این یک جهاد تبیین بود.

در دستگاه اموی و یزیدیان زمان آنچنان محیط دچار اختناق و خفقان بود که مردم فرصت ابراز عمل را نداشتند چون اولا دستگاه ظالم اجازه این شهادت زیبا را نمی داد که مردم به اصل قضیه پی ببرند و از کرده خود هراس داشتند؛ دوما اگر هم مردم می فهمیدند در عمل اجازه به آنها داده نمی شد. در راه اسارت کوفه به شام مردم نادانسته ها را فهمیدند ولی بحث جور و ستم و استبداد و اختناق اجازه بروز نمی داد. اما با قیام مختار و بقیه آن دلاوران که در کوفه اتفاق افتاد و نتیجه اش درهم شکسته شدن دودمان بنی امیه ظالم و خبیث بر اثر همین شد و این خصوصیت اربعین است.

به بیان واضح در اربعین حسینی نه تنها افشاگری هست بلکه عمل هم هست و تحقق دین اسلام در اربعین نهفته بود که شکوفا گردید.

دومین نگاه اندیشه در زیارت اربعین تا حدی است که رهبر معظم انقلاب آن را پرمغز و درخور تامل و تدبر دانسته چرا که هدف امام حسین و قیامش برطرف کردن ابرهای جهالت و غفلت از افق زندگی انسانهاست و افق نو و حقیقتی جاودانه پیش روی مردم گذاشت. حسین بن علی، جان و خون خود را در راه خداوند داد تا بندگان را از جهل برهاند و از سرگردانی و گمراهی نجات دهد در واقع شهادت امام حسین و یارانش علی الخصوص حقانیت اربعین و روشنگریهای قرون گذشته و کنونی دقیقا مشخص نمود که در مقابل کسانی بودند که فریب زندگی آنها را به خود مشغول ساخته بود و دنیای مادی و زخارف دنیایی و هواهای نفسانی از خود بی خودشان کرده بود و این مکتب اربعین یا همان چهل وادی عشق با پای دل بیانگر سعادت و خوشبختی دنیا و آخرت است که چراغ هدایت و کشتی نجات بود برای تمامی مسلمین جهان در واقع نهضت و اربعین حسینی دارای دو نگاه و جبهه است که در هر دو محور قابل ملاحظه و تامل است محور اول حرکت ظاهری امام حسین (ع) است که علیه یک حکومت فاسد و منحرف و ظالم و سرکوبگر یعنی حکومت یزید است و محور دوم حرکت و باطن قضیه است که حرکتی عظیم و تحولی شگرف که انسان را به آن می رساند و آن حرکت علیه جهل، زبونی انسان است در حقیقت مبارزه امام حسین با یزید مبارزه گسترده با یزید کوته عمر دائم الخمر و بی ارزش نبوده و نیست بلکه اصل مبارزه، مبارزه با جهل و زبونی و ذلت انسان است و امام با اینها مبارزه می کند.

آنچه از نهضت و مکتب اربعین حسینی مشخص است به جای تکیه بر ظلم بر عدل و عدالت بنا شده بود و به جای شرک و تفرقه فکری انسانها، متکی به آزادگی، عبودیت و تمرکز بر ذات مقدس لایزال الهی بوده به جای کینه ورزی انسانها با هم، متکی بر محبت و ارتباط و اتصال و مدارا بود یعنی یک مکتب با ظاهر و باطن آراسته انسانی که در دامان چنین مکتبی پرورش یابد، انسان باتقوا، پاکدامن، عالم، بابصیرت، فعال، پرنشاط متحرک و روبه کمال است.

بشریت همیشه دستخوش شیطنت شیطان هاست، همیشه شیطانهای بزرگ و کوچک، برای تامین هدفهای خود انسانها و توده های مردم و ملت را قربانی امیال خود می کنند باید از مکتب اربعین حسینی درس یاد گرفت و به بشر کمک کرد، باید مددکار بندگان خدا باشیم تا بتوانند خود را از سرگردانی و گمراهی برهانند.

چه کسی غیر از امام حسین و آل الله می تواند دست نجات به سوی بشریت دراز کند؟ آن کسانی که چسبیده به مطامع و هوس های دنیوی، باشند نمی توانند آزاد باشند و اسیر خودخواهی و منیت ها می گردند و نمی توانند نجاتگر انسانها باشند لذا آن کس که در مکتب اربعین که همانا امتداد عاشورا می باشد درس خوانده و عمل به آن نماید در همیشه تاریخ جاودان خواهد ماند.

مراسم اربعین تبلوری از آداب، فرهنگ و تاریخ تشیع است که همبستگی اجتماعی عظیمی را شکل می دهد اربعین ظرف نیایش معشوق است، جان را صفا و دل را جلا می دهد تا جایی که پیکر آدمی که از مشتی گل ساخته شده میخانه عشق و منبع اسرار و اسماء الهی می گردد. فلذا قرآن کریم بعد از اینکه سیر بشر را در تکوین و خلقت بیان کرد او را از سن 40 سالگی در فضای دیگری قرار می دهد و همانا اربعین را سرفصل زندگی معنوی می شمارد.

سیدالشهدا با حرکتش به سوی کربلا از ماه رجب تا کربلا که حدود 6 ماه بطول انجامید و در پایان فدا کردن بهترین یاران و خویشان خویش در روز عاشورا و همچنین راضی بودن به آوارگی زنان و کودکان خود بی تردید عمل ماندگار در تاریخ بجای گذاشت عملی که از حیث کمیت و کیفیت بی نظیر است به ویژه جهت کیفیت عمل که در نهایت خلوص و تحت شدیدترین وضعیت بوده است پس چون عمل حضرت عظیم بود مصیبت اعظمش این چنین ماندگار شد.

« فَلَنْ تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَبْدِيلًا وَلَنْ تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَحْوِيلًا؛ پس آيا جز سنت [و سرنوشت‏ شوم] پيشينيان را انتظار مى ‏برند و هرگز براى سنت‏ خدا دگرگونى نخواهى يافت».

« مُصیـبَةً مـا اَعْظَمَـها وَ اَعْظَمَ رَزِیَّتَها فِى الْاِسْلامِ وَ فى جَمیعِ السَّمواتِ وَالْاَرْضِ…».

این است که با آمدن محرم الحرام بی اختیار انسانها به تکاپو می افتند و مساجد، تکایا و حسینیه ها را سیاه پوش می کنند در عزای سرور و سالار شهیدان زیرا این عاشورا و اربعین خواست الهی است و کسی را در برابر خواست او مجالی نیست.

✍️آرزو جمالوندی