جواد آزادی/ ظرافت دردیپلماسی ظریف

دیپلماسی در عرصه ی بین المللی علاوه بر اینکه تخصص می خواهد نیازمند ظرافت، تدبیر، عقلانیت و هنرمندی فعالان این حوزه است. مسئولان سیاست خارجی، اصولاً بایستی به دنبال تأمین منافع ملی کشور باشند. این که در دولت های مختلف به چه اندازه منافع ملی تأمین شده یا چه هزینه هایی بر کشور تحمیل گردیده را به قضاوت افکار عمومی واگذار می کنیم.
بعد از اینکه پرونده هسته ای کشورمان به شورای امنیت رفت- اینکه چرا پرونده از آژانس بین المللی انرژی اتمی که جنبه ی فنی و حقوقی داشت به شورای امنیت که جنبه ی سیاسی پیدا می کند ارجاع داده شد خود تحلیلی مستقل می طلبد- و ذیل فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد تصمیماتی بر علیه کشور اتخاذ گردید، عملاً آمریکا و هم پیمانان غربی بویژه اعضای شورای امنیت با هم متحد گردیده و دشمنان ایران در مورد سرنوشت هسته ای کشور تصمیم گیر شدند. باید دانست طبق ماده 24 منشور سازمان ملل، شورای امنیت مسئول حفظ صلح و امنیت بین المللی است و از منظر این شورا تعریف حقوقی قطعنامه های صادره بر علیه کشورمان، به این معناست که فعالیت هسته ای ایران تهدیدیست بر علیه صلح و امنیت بین المللی، و شورای امنیت در صدد است این تهدید را بر طرف کند. شاهد بودیم که ظالمانه با این تعریف و تفسیر، میان قدرتهای بزرگ که به نوعی تصمیم گیر در مناسبات جهانی به شمار می روند اجماعی نسبی بوجود آوردند و فشار فراوانی بویژه از نظر اقتصادی بر مردم ایران تحمیل کردند. تغییر این رویه و فضای حاکم بر شورای امنیت و نهادهای بین المللی کاری بس دشوار می نمود. تا این که در نتیجه ی تغییر حاصل از تدبیر ملت در 24 خرداد 92 تیم دیپلماتیک کشورمان بویژه جناب آقای دکتر ظریف که از ورزیده ترین دیپلمات های منطقه و حتی جهان به شمار می روند با شیوه ای جدید و اعتماد به نفس بالای حاصل از حمایت های قاطع و مستمر رهبری و نخبگان فکری، تلاش خود را آغاز و با ادبیاتی جدید نگاه دنیا را در مورد کشورمان اصلاح کرده و با تلاش مستمر در راستای تأمین منافع ملی کشور و کاستن از فشارهای بین المللی ایفای نقش نمودند. هم اینک به برخی از دستاوردهای این تحرک عقلانی و هوشمندانه اشاره می کنیم:
1- کشاندن قدرت های بزرگ دنیا بر سر میز مذاکره در اوج عزت و اقتدار ایران اسلامی
2- به رسمیت شناختن فعالیت صلح آمیز هسته ای در مذاکرات جاری برای کشورمان به طوری که در دولت قبل بحث تعلیق و عدم غنی سازی در مذاکرات مطرح بود اما هم اینک بحث بر سر تعداد سانتریفیوژهاست نه تعلیق غنی سازی.
3- تغییر فضای مذاکرات به طرز محسوسی به نفع ج.ا.ایران. به گونه ای که پیش از مذاکرات دکتر ظریف و تیم هسته ای جدید، فضا به گونه ای بود که نه تنها فعالیت هسته ای ج.ا.ایران به رسمیت شناخته نمی شد بلکه «گزینه نظامی روی میز است» نتیجه هر دور از مذاکرات بود. در حالی که هم اکنون به طور کامل از این فضا عبور کرده و دیگر هیچ کشوری حتی خود آمریکا بحث به رسمیت نشناختن فعالیت های هسته ای ایران و جمله «گزینه نظامی روی میز است» را تکرار نمی کند.
4- تا پیش از مذاکرات تیم جدید صدور قطعنامه های مختلف ذیل فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد- که اجرای این قطعنامه ها برای تمامی کشورهای عضو سازمان ملل الزامی است- و افزایش فشار و تحریم ها علیه جمهوری اسلامی ایران پای ثابت مذاکرات بود اما هم اکنون بر عکس مذاکره بر سر چگونگی برداشتن تحریم هاست آن هم یکجا و بطور کامل.
5- ایجاد شکاف میان جمهوری خواهان و دموکرات ها در آمریکا و تقابل شدید اوباما و نتانیاهو به عنوان دو متحد استراتژیک که در تاریخ دو کشور کم نظیر است و بکار بردن الفاظی نظیر «توهین به عقلانیت آمریکا» توسط نماینده دموکرات درباره سخنان نتانیاهو در کنگره و عدم دیدار اوباما با ایشان، نشان از توفیق و تدبیر تیم دیپلماتیک هسته ای کشورمان دارد اهمیت این اقدام وقتی آشکار می گردد که بدانیم پیش از این، اجماع بین المللی بر علیه کشورمان نیاز به تلاش چندانی نداشت و حتی چین و روسیه به عنوان هم پیمانان ایران 4 قطعنامه را علیه کشورمان امضاء کردند.
6- امروزه جان کری به عنوان وزیر خارجه قدرتمندترین کشور دنیا، با سفر به پایتخت کشورهای مختلف در تلاش است تا دنیا را به نفع توافق با ایران همراه کند.
نتیجه اینکه عرصه ی دیپلماسی عرصه ی شعار و کلاس فلسفه نیست بلکه باید با تدبیر و عقلانیت و به دور از احساس، تهدیدها را به فرصت تبدیل کرده و بدنبال منافع ملی کشور بود. آنچه در این یکسال در سیاست خارجی کشورمان رخ داده، در همین راستا قابل تحلیل است.